Văn hóa fanfiction, một hiện tượng xã hội không ngừng mở rộng, từ lâu đã vượt ra khỏi giới hạn của những trang giấy hay màn hình để trở thành một không gian sáng tạo không biên giới. Đối với những người đã trót mê đắm các vũ trụ giả tưởng và những nhân vật đầy sức hút, việc chìm đắm vào Archive Of Our Own (AO3) không chỉ là một thú vui giải trí, mà còn là hành trình khám phá chiều sâu tâm lý, văn hóa, và các mối quan hệ xã hội được tái định hình qua lăng kính của hàng triệu người hâm mộ cuồng nhiệt. Từ những thiên truyện huyền ảo của “She-Ra”, “Amphibia”, đến sự khắc nghiệt của “Call of Duty”, hay những dải thiên hà của “Final Fantasy”, AO3 là minh chứng sống động cho sức mạnh cộng đồng và sự khát khao kể chuyện. Tôi, một người mê đắm văn chương và thế giới ảo, không chỉ đọc mà còn tự tay chắp bút fanfiction để rèn giũa ngôn từ, đồng thời kiến tạo cầu nối với những tâm hồn đồng điệu, những người sẵn sàng bảo vệ “con thuyền” mình yêu thích đến hơi thở cuối cùng. Catradora mãi mãi bất diệt.
Biểu Đồ Fandom Từ Top 100 AO3: Sự Mất Cân Bằng và Phản Tư
Vừa qua, cộng đồng AO3 đã xôn xao trước bản tổng hợp xếp hạng thường niên của người dùng centreoftheselights, bao gồm top 100 cặp đôi được “ship” nhiều nhất trong năm, top 100 mọi thời đại, và đặc biệt là top 100 “femslash” (cặp đôi đồng giới nữ) của năm 2025, nhằm khắc phục sự thiếu vắng đáng kể của họ trong các bảng xếp hạng chung. Những bảng tổng hợp này không chỉ là những con số thống kê khô khan mà còn là một bức tranh phản chiếu đầy bất ngờ về dòng chảy ngầm của văn hóa fandom. Có những cái tên quen thuộc, những gương mặt mới nổi, và cả những “cú sốc” khiến người ta vừa ấm lòng lại vừa không khỏi băn khoăn về sự cân bằng và đại diện trong cộng đồng này.
Catradora ôm nhau trong She-Ra, biểu tượng của mối quan hệ đồng tính nữ trong fanfiction
Một sự mất cân bằng rõ rệt xuất hiện giữa các mối quan hệ đồng tính nam (M/M) và đồng tính nữ (F/F). Đồng thời, sự hiện diện áp đảo của fanfiction “Harry Potter” cũng dấy lên một câu hỏi đầy tính đạo đức và triết lý: liệu có phải là sự đạo đức giả khi chúng ta vẫn say sưa viết về một vũ trụ mà tác giả gốc lại có những quan điểm gây tranh cãi gay gắt trong văn hóa đại chúng hiện nay? Đặc biệt khi nhiều trong số đó là các tác phẩm xoay quanh “Marauders” – vốn dĩ đã là fanfiction dựa trên những câu chuyện chưa được khai thác sâu trong nguyên tác. Dù bạn có “ship” Snape và James mãnh liệt đến đâu, đã đến lúc chúng ta cần cân nhắc lại.
Arcane: Khi Lãng Mạn Chính Thức Bị “Phi Chính Thức” Vượt Mặt
Hãy cùng nhìn sâu hơn vào trường hợp của “Arcane”, series hoạt hình đình đám đã kết thúc mùa thứ hai và cũng là mùa cuối cùng vào năm ngoái. Đúng như dự đoán, phim đã phát triển hai mối quan hệ cốt lõi: Caitlyn/Vi và Jayce/Viktor. Chỉ có Caitlyn và Vi là mối quan hệ “canon” (chính thức) trong câu chuyện, một tình yêu được hé lộ từ mùa đầu tiên và bùng nổ trong mùa thứ hai với nhiều cảnh hôn và cả một cảnh nóng, khiến cộng đồng mạng “phát sốt”.
Sự phát triển mối quan hệ này được thực hiện một cách tinh tế và đẹp đẽ, nhận được phản hồi cực kỳ tích cực từ fandom. Các fanfic, fanart về CaitVi vẫn là những chủ đề nóng hổi hàng ngày. Tuy nhiên, dù cặp đôi này đứng đầu bảng xếp hạng femslash của AO3 và đạt vị trí thứ ba ấn tượng trong danh sách tổng thể, họ vẫn bị Jayce và Viktor, cặp đôi đứng thứ nhất, vượt qua. Buddie, cặp M/M từ series 9-1-1, đứng giữa họ. Mối quan hệ giữa Jayce và Viktor là trung tâm của câu chuyện “Arcane”, nhưng chưa bao giờ được xác nhận là lãng mạn. Họ là những người anh em chí cốt, những nhà khoa học làm việc cùng nhau nhiều năm trước khi số phận nghiệt ngã biến họ thành kẻ thù. Đến cuối phim, họ hòa giải và cùng nhau cứu lấy Runeterra, chấp nhận biến mất khỏi cõi phàm trần.
Jayce và Viktor trong bối cảnh không gian sâu thẳm của Arcane mùa 2, tượng trưng cho mối quan hệ phức tạp, phi lãng mạn
Ngôn ngữ cơ thể của họ được thể hiện một cách cố ý đầy thân mật, với những cử chỉ âu yếm từ Jayce dành cho Viktor, và ý niệm rằng họ sẽ tìm thấy nhau trong mọi vũ trụ, bất kể điều gì, thật đau lòng nhưng cũng thật đẹp. Cảnh họ trôi nổi trong không gian, trán kề trán, rồi dần tan biến vào hư vô vũ trụ đã được fandom níu giữ một cách chính đáng. Nhưng họ không phải là một “canon ship”, và việc họ vượt mặt CaitVi đã phơi bày một vấn đề lớn trong thế giới fandom rộng lớn.
Khoảng Trống Đa Dạng Trong Thế Giới Fanfiction: Cái Gương Phản Chiếu Hiện Thực?
Tôi trân trọng cả hai cặp đôi LGBTQ+ này, nhưng việc Jayce và Viktor lại vượt mặt một mối quan hệ đồng tính nữ được xác nhận là “canon” và có lẽ là phổ biến nhất trong lịch sử hoạt hình, thậm chí là truyền hình đại chúng, nói lên rất nhiều điều về trạng thái hiện tại của fandom. Đây là một sự phản ánh đáng buồn không chỉ với “Arcane” mà còn với toàn bộ thế giới fanfic.
Trong top 100, chỉ có 6 mối quan hệ đồng tính nữ, và phần lớn các nhân vật trong các cặp đôi này đều là người da trắng. Tôi hiểu rằng các nhân vật và mối quan hệ nổi bật nhất thường sẽ vươn lên dẫn đầu, nhưng sự bỏ qua các mối quan hệ đồng tính nữ của người hâm mộ không chỉ giới hạn trong fanfic mà còn phổ biến trong cả truyền thông chính thức, với vô số chương trình hay mối quan hệ bị phớt lờ để ưu tiên cho các phiên bản nam giới. Với tư cách là một người phụ nữ queer, tôi cũng khao khát có thêm những câu chuyện phản ánh trải nghiệm của riêng mình, thay vì phải tự mình viết đi viết lại.
Caitlyn và Vi hôn nhau trong Arcane, đại diện cho mối tình đồng giới nữ chính thức và tầm ảnh hưởng trong fanfic
Dù việc chỉ trích sở thích của người khác không phải là một hành vi đẹp trong thế giới fanfiction, nhưng tôi sẵn lòng làm điều đó khi nói đến số lượng fanfic “Harry Potter” quá lớn trong top 100. Dù có phải là mối quan hệ queer hay không, bạn có thể tìm thấy hàng tá tác phẩm về họ trên AO3 mỗi ngày, với những câu chuyện mới được xuất bản liên tục. Điều này cho thấy một cộng đồng năng động, nhưng cũng là một cộng đồng thiếu đi sự nhận thức, từ chối chấp nhận vị thế hiện tại của một thương hiệu như vậy trong bối cảnh văn hóa. Thật khó để tự xưng là “đồng minh” nếu bạn vẫn vui vẻ viết những câu chuyện queer trong một vũ trụ mà tác giả gốc lại có quan điểm đi ngược lại với những giá trị mà bạn nên tin tưởng. Việc nhìn thấy bản thân mình trong các nhân vật khi còn trẻ là một chuyện, nhưng vẫn gắn bó với họ nhiều năm sau khi họ đại diện cho những điều bạn lẽ ra phải phản đối thì lại là một chuyện khác. Chúng ta có thể làm tốt hơn.
Fanfiction sẽ không đi đâu cả, và bảng xếp hạng AO3 năm nay chứng minh rằng hình thức sáng tạo này vẫn phổ biến hơn bao giờ hết. Hàng loạt cộng đồng trực tuyến sẽ luôn dành riêng cho bất kỳ fandom yêu thích nào của bạn, và tôi cá rằng họ có cả những phân khu chuyên biệt để viết lách về các nhân vật yêu thích. Nhưng danh sách này phản ánh văn hóa fandom cùng với các mối quan hệ thực tế – dù là queer hay không – được ưu tiên trong các phương tiện truyền thông mà chúng ta tiêu thụ. Cả hai đều cho thấy rằng chúng ta vẫn còn một chặng đường dài phải đi để có được sự đại diện cân bằng và đáng giá.
Bạn nghĩ sao về những vấn đề đa dạng giới tính và đạo đức trong thế giới fanfiction hiện nay? Liệu sự lựa chọn của fandom có thực sự phản ánh những giá trị tiến bộ mà chúng ta đang hướng tới, hay vẫn còn bị níu giữ bởi những định kiến vô thức? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn bên dưới!
