Đã từ lâu, Internet không còn là một không gian mạng vô định hình, nơi mọi luồng tư tưởng tự do được kiến tạo và lan tỏa. Thay vào đó, nó đang dần biến thành một “thực tại số” bị kiểm soát chặt chẽ bởi các thuật toán, trở thành mảnh đất màu mỡ cho hoạt động mua bán, thao túng tâm lý, và khơi dậy những chia rẽ toàn cầu. Trong một kỷ nguyên mà chúng ta sống, làm việc, giao tiếp, mua sắm, nghe nhạc, xem phim và chơi game gần như hoàn toàn trực tuyến, việc tách rời khỏi thế giới số dường như là một điều bất khả thi. Thế nhưng, trớ trêu thay, chính không gian quen thuộc này lại ngày càng trở nên ngột ngạt hơn.
Chỉ trong một tuần gần đây, chúng ta đã chứng kiến hàng loạt diễn biến đáng báo động: các đơn vị xử lý thanh toán thâu tóm quyền lực, buộc những nền tảng độc lập như Steam và Itch.io phải thực hiện kiểm duyệt nội dung theo chính sách của họ; Đạo luật An toàn Trực tuyến mới của Vương quốc Anh chính thức có hiệu lực; và Google bắt đầu áp dụng công nghệ AI ước tính tuổi để hạn chế quyền truy cập vào nội dung giới hạn độ tuổi. Nhìn chung, đây là những ví dụ điển hình về sự can thiệp quá mức của cả doanh nghiệp và chính phủ, dẫn đến không chỉ kiểm duyệt nội dung mà còn là hành vi thu thập dữ liệu người dùng một cách công khai, bất chấp quyền riêng tư cá nhân. Nhưng cụ thể, những thay đổi này sẽ tác động đến bạn – những game thủ Việt – như thế nào?
Những Làn Sóng Kiểm Soát Số Đầu Tiên Lan Tỏa Đến Đâu?
Nếu bạn là một game thủ, đặc biệt là người dưới 18 tuổi tại Anh, hoặc ngay cả khi bạn đã trưởng thành, bạn sẽ sớm phải đối mặt với những rào cản phiền toái để tiếp tục sử dụng các dịch vụ mà trước đây vẫn hoạt động bình thường.
Biểu tượng Xbox màu đỏ, tượng trưng cho những thay đổi về chính sách xác minh tuổi ảnh hưởng đến game thủ.
Ví dụ, đối với người dùng Xbox tại Anh, từ năm sau, việc xác minh tuổi trở thành bắt buộc. Bạn sẽ cần cung cấp selfie, bản quét giấy tờ tùy thân hợp pháp, sao kê thẻ tín dụng hoặc số điện thoại để chứng minh mình trên 18 tuổi. Nếu không làm vậy, một số tính năng xã hội sẽ bị khóa, và bạn sẽ không thể sử dụng tích hợp Discord hay phát trực tiếp gameplay trên Twitch. Xbox cũng đã xác nhận rằng quy trình xác minh tuổi này có thể sẽ được triển khai ở các khu vực khác trong tương lai, báo hiệu một xu hướng toàn cầu mà PlayStation và Nintendo nhiều khả năng cũng phải tuân theo. Thậm chí, Twitch, nền tảng cho phép stream từ 13 tuổi với sự giám sát của phụ huynh, cũng đang đứng trước một bài toán nan giải về việc “kết nối toán học” giữa quy định mới và chính sách hiện hành.
Không chỉ dừng lại ở game, xu hướng kiểm soát này còn len lỏi vào các không gian giải trí khác. Spotify, nền tảng nghe nhạc phổ biến nhất, giờ đây cũng yêu cầu người dùng xác minh tuổi bằng cách quét khuôn mặt hoặc tải lên giấy tờ tùy thân khi truy cập “nội dung giới hạn độ tuổi, như video âm nhạc dán nhãn 18+”. Nếu không tuân thủ, tài khoản có thể bị vô hiệu hóa hoặc xóa. Sự mờ mịt về loại nội dung “đáng phải xác minh” trên Spotify đặt ra câu hỏi về ranh giới kiểm duyệt và quyền riêng tư trong trải nghiệm nghe nhạc.
Tương tự, YouTube cũng đang triển khai quy trình xác minh tuổi mới tại Hoa Kỳ – một quốc gia chưa có luật liên bang tương tự Đạo luật An toàn Trực tuyến của Anh. YouTube sẽ sử dụng công nghệ ước tính tuổi dựa trên phân tích hành vi sử dụng của bạn để xác định bạn dưới hay trên 18 tuổi, từ đó điều chỉnh trải nghiệm cá nhân hóa. Nếu bạn được “định danh” là trẻ vị thành niên, quảng cáo cá nhân hóa sẽ bị vô hiệu hóa, các “công cụ quản lý sức khỏe số” sẽ được kích hoạt, quyền xem “nội dung giới hạn độ tuổi không phù hợp với người dùng nhỏ tuổi” bị hạn chế, và các “hàng rào bảo vệ” được thêm vào phần đề xuất nội dung, bao gồm giới hạn số lần xem lặp lại một số loại nội dung. Muốn trải nghiệm như trước? Hãy tải lên giấy tờ tùy thân hoặc thẻ tín dụng. Điều này sẽ mở rộng sang tất cả các sản phẩm của Google, bao gồm cả Google Play, nơi các ứng dụng “giới hạn cho người lớn” sẽ không thể truy cập được bởi người dùng được cho là trẻ vị thành niên.
Rủi Ro Ẩn Sau Cánh Cổng Số: Quyền Riêng Tư Và Tự Do Sáng Tạo
Mối Lo Ngại Về Dữ Liệu Cá Nhân: Khi Niềm Tin Bị Đánh Cắp
Đầu tiên và quan trọng nhất, chúng ta cần nhớ: đừng tùy tiện cung cấp thông tin cá nhân của mình, đặc biệt là cho các dịch vụ xác minh của bên thứ ba mà bạn không tin tưởng. Hiện không có một tiêu chuẩn hóa nào cho các dịch vụ xác minh này – Bluesky, Reddit và Discord, tất cả đều đã phải triển khai xác minh tuổi, nhưng lại hợp tác với các công ty khác nhau.
Tất cả các công ty bên thứ ba này đều xử lý dữ liệu nhạy cảm của người dùng. Dù một số hứa hẹn không lưu trữ thông tin, nhưng thực tế có rất ít biện pháp bảo vệ chống lại các vi phạm quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu. Về cơ bản, bạn đang đặt niềm tin vào một lời hứa miệng từ một công ty rằng dữ liệu của bạn sẽ không bị đánh cắp (hoặc bán). Trong bối cảnh các vụ rò rỉ dữ liệu diễn ra thường xuyên ngày nay, đây là một rủi ro thực sự. Báo cáo từ 404 Media năm ngoái cho thấy một công ty xác minh danh tính hợp tác với TikTok, Uber và X (Twitter) đã để lộ dữ liệu nhạy cảm của tài xế trong hơn một năm. Game thủ Việt, với “thể xác số” ngày càng gắn liền với các nền tảng, cần ý thức sâu sắc về sự mong manh của “niềm tin” này.
Tác Động Đến Không Gian Cộng Đồng Và Sáng Tạo Game Độc Lập: Cái Giá Của Sự “An Toàn Tuyệt Đối”
Một lý do khác để quan tâm là luật pháp mới bao trùm mọi thứ, ngay cả các doanh nghiệp nhỏ không đủ khả năng để triển khai các quy trình xác minh tuổi phức tạp. Một kiến nghị phản đối luật này vì cho rằng nó “không cân xứng” đã nhanh chóng bị bác bỏ. Liệu chúng ta có nên phải tải lên giấy tờ tùy thân để duyệt qua một subreddit về các loại cider? Liệu các ấn phẩm game độc lập có cần phải triển khai xác minh tuổi chỉ vì họ có thể thảo luận về các tựa game có chủ đề nhạy cảm? Internet đã bị thương mại hóa quá mức, và việc các cộng đồng nhỏ hơn biến mất vì những quy định này sẽ là một mất mát văn hóa không thể đong đếm được.
Các studio game cũng không nằm ngoài tầm ảnh hưởng. Bất kỳ tựa game nào có chức năng chat hoạt động tại Anh sẽ phải tuân thủ luật, đồng nghĩa với việc các studio game nhỏ, vốn có thể gặp khó khăn trong việc triển khai công cụ kiểm duyệt toàn diện, cũng sẽ phải làm như vậy, hoặc đối mặt với các khoản phạt. Một số tựa game cực kỳ phổ biến được phát triển bởi các studio nhỏ lại sử dụng tính năng voice chat lân cận như một phần cốt lõi của gameplay – ví dụ điển hình là game Peak. Vậy làm thế nào để các nhà phát triển indie có thể tuân thủ mà không có nguồn lực như các tập đoàn lớn? Đây có phải là một hình thức kiểm duyệt gián tiếp, bóp nghẹt sự sáng tạo và tính cộng đồng vốn có của game indie?
Người chơi tạo dáng trong tựa game Peak, minh họa thách thức cho các studio game độc lập khi đối mặt với quy định kiểm duyệt chat.
Bảo vệ trẻ em là điều cần thiết. Internet là một không gian hoang dã và thường tiềm ẩn nhiều hiểm nguy. Mỗi khi nhìn thấy một đứa trẻ dùng iPhone, một phần linh hồn tôi như héo mòn khi nghĩ về những điều mà chúng có thể tiếp xúc – từ bộ lọc Instagram làm biến dạng nhận thức về bản thân, đến các trào lưu toxic, hay những kẻ săn mồi trực tuyến. Nhưng đạo luật này lại trút bỏ trách nhiệm của phụ huynh lên các công ty, những đơn vị có thể không đủ khả năng tuân thủ, đồng thời mở ra cánh cửa cho các tập đoàn lấn lướt quá mức và có nguy cơ xâm phạm dữ liệu người dùng. Chắc chắn phải có một giải pháp tốt hơn, bởi lẽ, đây là một giải pháp tồi tệ cho tất cả mọi người có liên quan.
Bạn có cảm thấy quyền riêng tư của mình đang bị xâm phạm? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn về những xu hướng kiểm soát số này trong phần bình luận bên dưới!
